Serra Hills
Timothy Usher, Santa Fe Institute
Situation
[under construction]
The Serra Hills family consists of three or four languages spoken … Papua New Guinea's Sandaun province (….)
Subclassification
The internal classification of Serra Hills is as follows:
Serra Hills
Rawo
Puare
Pini
Mori (Womo)
Sumararu
Sources
Laycock (1970) comparative vocabularies for Rawo and Puare/Puari
Donohue (2002: 640-686) grammar of Skou includes pronouns and 166 comparative terms for Rawo, Puare, Womo and Sumararu
Donohue and San Roque (2002) grammar of I'saka includes (pp. 97-99) some comparisons with Rawo, Puari, Womo and Sumararu
Dryer (2020) Poko-Rawo object-verb order
History of classification
[under construction]
Laycock (1973) … (1975) …
Voorhoeve (1975) …
Donohue (2002) …
Historical phonology
[under construction]
Proto-Serra Hills had perhaps 14 consonants and 5 vowels as follows:
| *m | *n | |||
| *p | *k | |||
| *mb | *nd | *ŋg | ||
| *ɓ | *ʄ | |||
| *s | *h | |||
| *w | *ɺ | *j |
| *i | *u | |
| *ɛ | *ɔ | |
| *a |
There is no apical voiceless stop /*t/ because East Vanimo Coast /*t/ has been fricated to /*s/. Similarly, East Vanimo Coast bilabial voiceless /*p/ has been deoccluded to /*h/, but a new /*p/ has arisen from East Vanimo Coast voiced /*b/.
Prenasalized stops /*mb *nd *ŋg/ can be voiced or voiceless, and are found not only but primarily in medial position.
…
These correspondences are exemplified as follows, with attestations drawn from Donohue (2002: 640-686.)
… initial consonants ….
Initial bilabial nasal /*m/ is retained as such in all descendants:
| Serra Hills | Rawo | Puare | Womo | Sumararu | |
| *m- | m | m- | m- | m | |
| 3 sg. f. | *mi | mím | mi | ||
| grandparent | *mapa | maɦa | mɑ̀ | ||
| sea/salt | *mɔwɛ | mwɛ̂ | mɔ̂wɛ | ||
| woman/wife | *mVɺV | mùlú ~ mūlú | mɔlɔ |
Initial apical nasal /*n/ is retained as such in all descendants:
| Serra Hills | Rawo | Puare | Womo | Sumararu | |
| *n- | n | n | n | n | |
| louse | *ni[p/mb]V | nɨ́mbæ᷇ŋ | ní- | nîpì | níp |
| betel pepper | *nai | næ᷇ | nâ | na᷆ | |
| knife | *nainɛ | náinɛ̂ | nana | nǎin | |
| hear | *napa | nàpà | nɑp | -nap | |
| white | *naha | nǎ | nə̆̀há | nɑ́- | na᷇ |
| tooth | *nuwɔ | nu᷇w | núwɔ̂ | nɔw- | nɔ̌w |
Initial bilabial voiceless stop /*p/ is generally retained as such in all descendants:
| Serra Hills | Rawo | Puare | Womo | Sumararu | |
| *p- | p | p | p | p | |
| 2 pl. | *pihi | pi | piɦi | pɛ | |
| flesh | *pɛi | pɛ̂ | pěi | ||
| tongue | *pakV | pāq | pkɛ̄ | pɑkɔ | pàk |
| house | *paha | pàɦ | pâ | pa᷆ | |
| cloud | *p[uh]u | ɸu᷇ | phû | ||
| sago tree | *p[uw]o | pwɔ᷇ | pɔ̂ | pwɔ᷇ ~ pɔ᷇ |
Initial velar voiceless stop /*k/ is retained as such in all descendants:
| Serra Hills | Rawo | Puare | Womo | Sumararu | |
| *k- | k | k | k | k | |
| 3 pl. | *kijɛ | kɛ | ki | kjɛ́ | |
| 3 sg. m. | *ka | kɔ̄ | ka | ka | |
| behind | *ku | ku | kǔ | ||
| black | *kuɺu | kùɭǔ | kûlǔ | kúɭ |
Initial prenasalized stops /*mb *nd *ŋg/ are uncommon.
Initial bilabial prenasalized stop /*mb/ …:
| Serra Hills | Rawo | Puare | Womo | Sumararu |
| *mb- | ||||
| *… |
Initial apical prenasalized stop /*nd/ …:
| Serra Hills | Rawo | Puare | Womo | Sumararu | |
| *nd- | |||||
| bow/spear | *nd… | dɛ᷇k | tɛ̌ | dî | ŋgí |
Initial velar prenasalized stop /*ŋg/ …:
| Serra Hills | Rawo | Puare | Womo | Sumararu | |
| *ŋg- | |||||
| mosquito | *ŋgɛ | ŋgɛ́ | -kɛ́ | -gɛ | |
| kunai grass | *ŋgɔ[ŋgɔ] | ŋgɔ̃̂ | ŋgɔ᷇ŋk | ||
| worm | *ŋgusu | gúsû |
Initial bilabial implosive voiced stop /*ɓ/ is generally dropped altogether in Puare, Womo and Sumararu:
| Serra Hills | Rawo | Puare | Womo | Sumararu | |
| *ɓ- | ɓ [ɓ b] | Ø | Ø | Ø | |
| fish | *ɓini | bi᷇n | ní | îni | în |
| hand | *ɓɛnɔ | bɛn | a᷇nɔ̄ | ɔnɔ | ɔ́n |
| excrement | *ɓa | ɓâʔ | |||
| sky | *ɓɔsukuɺɔm | bɔ́skūlú | skùrǔ | súgwɔ̂lɔ̀ | skɥə́ɭɔ́m |
Initial palatal implosive voiced stop /*ʄ/ … Several of these roots (“path”, “yellow”) look to be loans from an Oceanic language, though probably already established by thte time of proto-Serra Hills:
| Serra Hills | Rawo | Puare | Womo | Sumararu | |
| *ʄ- | ɓ [ɓ b] | j dʲ | dʲ | j | |
| path | *ʄɛɺɛ | bílī | jæ̂rɛ́ | dʲɛlɛ | jɛ̂ɭ |
| yellow | *ʄakɔ | jâkɔ́ | jɔ̀k | ||
| night | *ʄɔsum | bɔ́sũ̂ | dʲɔ̂sù | jɔ᷇sjɔ́m | |
| earth/ground | *ʄɔɺ[i/u] | bɔ̀dù ~ blùwù | dʲɔli | jòwɭî ~ jɔ᷆ɭí |
Initial apical voiceless fricative /*s/ is retained as such in all descendants:
| Serra Hills | Rawo | Puare | Womo | Sumararu | |
| *s- | s | s | s | s | |
| seed | *si | sî | sî | sî | |
| rat | *siŋgɛ | -síŋgī | -skɛ̄ | ||
| cassowary | *siwambɛ | sja᷇mβ | sɥɔ̂mbɔ́ | ʃúwâmbɛ̀ | siamβ |
| thorn | *s[i/u] | sî | si᷇ | -su᷆ | |
| liver | *sɛ[ji] | sɛ̂ | sɛ̂ | sið̞i | sɛ̂ |
| ear | *sɛpɛ | sɛ᷆p | spɛ᷇ | ||
| nail | *sVŋgV… | -sɛ̄ŋgɛ̌ | sɔŋgɔlə̆ɦæ | sɛ̀ŋ | |
| smoke | *sɔkɔ | -sɔ̂k | -skɔ́ | ||
| bandicoot | *sɔɺa | -sal ~ -sālǎ (?) | -sɭá | -sɔl | sɑ́ɭ |
| tail | *suk… | sku᷇ | suku | skɥɔ́ɭ | |
| breast | *sɔ | sɔ̂ | sɔ᷇ | sɔ̂ | sɔ́ |
| stone | *sɔ | sɔ́- | sɔ̂ | sɔ̂ | sɔ᷇ |
| young | *s… | sùklìð̞i | sɥíkɭí | ||
| urine | *s… | sɔ̀l | sɭɔ᷇ | swɛli | sɥíɭk |
| tree kangaroo | *sukambɛ | skamβe | -skwambɛ |
Initial unoccluded voiceless fricative /*h/ is lost in Rawa, Womo and Sumararu:
| Serra Hills | Rawo | Puare | Womo | Sumararu | |
| *h- | Ø | h [h ɦ] | Ø | Ø | |
| water | *hi | ɦí | î | í | |
| two | *hindik | ɦîndì | íntìɣì | intə̆k | |
| hair/leaf | *hɛi | -ɛ́ ~ –ɛ̀ | hɛ̀ ~ -hɛ̂ ~ -hɛ᷇ | ɛi ~ êi | -ɛ́ ~ -ɛ᷆ |
| breadfruit sp. | *hɔ | ɔ̂ | hɔ́ | ɔ̌ | ɔ̂ |
| wind | *hu[wu] | ú | ɦû | û | û |
Initial bilabial non-stop /*w/ when followed by non-front vowels is retained as such in all descendants:
| Serra Hills | Rawo | Puare | Womo | Sumararu | |
| *w- | w [w bʷ] | w | w | w | |
| breadfruit sp. | *wapi | waipi | wâip | ||
| banana | *wV | wu᷇ | wɔ᷇ | wâ | wa᷆ |
| tree | *wV | wâ | wà | ||
| bark/tree (?) | *w[ɔ]ɺɔ | wrɔ᷇ | wrɔ̀- ~ wrɔ᷇- | ||
| village/garden | *wuɺɔ | bwúl | wɭɔ̂ | wɔ̂lɔ̀ | |
| sweet potato | *wuɺumu | bwûm | wɭúmù |
When followed by a front vowel /*i *ɛ/, initial /*w/ is lost in Rawo:
| Serra Hills | Rawo | Puare | Womo | Sumararu | |
| *w- | Ø | w | w | w | |
| areca nut | *wisi | īs | wsî | usu | wís |
| bamboo | *wisi | i᷆s | -wsi | ûsù | wîs |
| rain | *wisi | ûsù | wi᷇s | ||
| 3 sg. f. | *wɛ | ɛ | wi | wɛ | ɥwɛ |
Initial apical non-stop /*ɺ/ …:
| Serra Hills | Rawo | Puare | Womo | Sumararu | |
| *ɺ- | r | ɭ | l | ɭ | |
| skin/bark | *ɺisi | ɭsí | lisi | ɭís ~ -ɭìs | |
| name | *ɺisi | ɭsi | ɭis | ||
| arrow | *ɺɛk… | rkǐl | ɮkɛ̌ ~ ɭkɛ̌ | lɛ̂kɛ̀ | ɭɛ́k |
| egg | *ɺuku | ɭkû | luku | ||
| head | *ɺuwu | ɭ- | luwu | ɭú |
Initial palatal non-stop /*j/ …:
| Serra Hills | Rawo | Puare | Womo | Sumararu | |
| *j- | r d dʒ | ɮ | ð̞ d ʝ | j | |
| leg | *ja | dà | |||
| marsupial | *jap- | β ~ r- | ɮáp- ~ ɮàp- | dap- ~ ð̞a- ~ ð̞- | jáp- |
| cold | *japi | dʒæ̀pí | ɮ̂pí | ||
| pig | *japi | ɮipi | ð̞aɛpɛ | jáip | |
| taro | *jakɛ | ɮâká | dâkɛ̀ | ||
| ant | *jaka | dák | ɭa᷇ká (?) | ||
| star | *jaŋgɛi | dâŋgɛ̌ | gɛ̂i (?) | ||
| dog | *jaha | da᷇ | ɮáhā | ð̞a | jà |
| inside | *j[ɔ/u]m[ɔ/u][m] | ɮmu | umu (?) | jɔmɔm | |
| bird | *ju | rwɛ̂l | ɮû | ð̞û | ju᷆ |
… medial consonants ….
Medial bilabial nasal /*m/ is retained as such in all descendants:
| Serra Hills | Rawo | Puare | Womo | Sumararu | |
| *-m- | m | m | m | m | |
| 2 sg. m. | *am[ɛ] | mæ̂m | ama | mɛ | æ᷇m |
| ashes | *umaŋgɔ | mwɑŋgɔ | mu᷆ɑŋ | ||
| sun | *umɔ | mwɔ̂ | ùmǔ | ûm | |
| sweet potato | *wuɺumu | bwûm | wɭúmù | ||
| inside | *j[ɔ/u]m[ɔ/u][m] | ɮmu | umu (?) | jɔmɔm |
Medial apical nasal /*n/ is retained as such in all descendants:
| Serra Hills | Rawo | Puare | Womo | Sumararu | |
| *-n- | n | n | n | n | |
| eye | *inɛhVŋgV[ɺ] | nĩ̌ | nɛ́hɛ̌ŋgɛ́ | iŋgili | ínɛ̂ŋk |
| blood/red | *inɔ | nɔ̃̂ | ní ~ ni᷇ | i᷇nɛ̀ | ín |
| 1 sg. | *an[ɛ] | na᷇n | ana | na | æ̂n |
| sand | *unu | unu ~ ɔnɔ | ûnú | ||
| fish | *ɓini | bi᷇n | ní | îni | în |
| hand | *ɓɛnɔ | bɛn | a᷇nɔ̄ | ɔnɔ | ɔ́n |
| knife | *nainɛ | náinɛ̂ | nana | nǎin |
Medial bilabial voiceless stop /*p/ is retained as such in all descendants:
| Serra Hills | Rawo | Puare | Womo | Sumararu | |
| *-p- | p | p | p | p | |
| leech | *ipi | īpǐ | jǐpǐ | ||
| moon | *ipi | -ipī | îpì | íp | |
| lime | *apu | ǣp | ápu᷇ | âupɔ̌ | áp |
| hear | *napa | nàpà | nɑp | -nap | |
| ear | *sɛpɛ | sɛ᷆p | spɛ᷇ | ||
| breadfruit sp. | *wapi | waipi | wâip | ||
| cold | *japi | dʒæ̀pí | ɮ̂pí | ||
| pig | *japi | ɮipi | ð̞aɛpɛ | jáip |
Medial velar voiceless stop /*k/ is retained as such in all descendants:
| Serra Hills | Rawo | Puare | Womo | Sumararu | |
| *-k- | k [k q ʀ] | k | k | k | |
| see | *-ɔkɔ | -ɔ̌ʀɔ̀ | -ɔk | -ɔk | |
| tongue | *pakV | pāq | pkɛ̄ | pɑkɔ | pàk |
| sky | *ɓɔsukuɺɔm | bɔ́skūlú | skùrǔ | súgwɔ̂lɔ̀ | skɥə́ɭɔ́m |
| smoke | *sɔkɔ | -sɔ̂k | -skɔ́ | ||
| tail | *suk… | sku᷇ | suku | skɥɔ́ɭ | |
| young | *s… | sùklìð̞i | sɥíkɭí | ||
| tree kangaroo | *sukambɛ | skamβe | -skwambɛ | ||
| yellow | *ʄakɔ | jâkɔ́ | jɔ̀k | ||
| arrow | *ɺɛk… | rkǐl | ɮkɛ̌ ~ ɭkɛ̌ | lɛ̂kɛ̀ | ɭɛ́k |
| egg | *ɺuku | ɭkû | luku | ||
| taro | *jakɛ | ɮâká | dâkɛ̀ | ||
| ant | *jaka | dák | ɭa᷇ká |
Medial bilabial prenasalized stop /*mb/is generally retained as such in all descendants:
| Serra Hills | Rawo | Puare | Womo | Sumararu | |
| *-mb- | mb [mβ] | mb | mb | mb [mβ] | |
| cassowary | *siwambɛ | sja᷇mβ | sɥɔ̂mbɔ́ | ʃúwâmbɛ̀ | siamβ |
| tree kangaroo | *sukambɛ | skamβe | -skwambɛ |
One example is ambiguous between /*mb/ and voiceless stop /*p/, probably due to nasalization caused by preceding /*n/:
| Serra Hills | Rawo | Puare | Womo | Sumararu | |
| *-p/mb]- | mb | ? | p | p | |
| louse | *ni[p/mb]V | nɨ́mbæ᷇ŋ | ní- (?) | nîpì | níp |
Medial apical prenasalized stop /*nd/ …:
| Serra Hills | Rawo | Puare | Womo | Sumararu | |
| *-nd- | |||||
| two | *hindik | ɦîndì | íntìɣì | intə̆k |
Medial velar prenasalized stop /*ŋg/ …:
| Serra Hills | Rawo | Puare | Womo | Sumararu | |
| *-ŋg- | |||||
| eye | *inɛhVŋgV[ɺ] | nĩ̌ | nɛ́hɛ̌ŋgɛ́ | iŋgili | ínɛ̂ŋk |
| ashes | *umaŋgɔ | mwɑŋgɔ | mu᷆ɑŋ | ||
| rat | *siŋgɛ | -síŋgī | -skɛ̄ | ||
| nail | *sVŋgV… | -sɛ̄ŋgɛ̌ | sɔŋgɔlə̆ɦæ | sɛ̀ŋ | |
| star | *jaŋgɛi | dâŋgɛ̌ | gɛ̂i (?) |
Medial apical voiceless fricative /*s/ is retained as such in all descendants:
| Serra Hills | Rawo | Puare | Womo | Sumararu | |
| *-s- | s | s | s | s | |
| night | *ʄɔsum | bɔ́sũ̂ (?) | dʲɔ̂sù | jɔ᷇sjɔ́m | |
| worm | *ŋgusu | gúsû | |||
| areca nut | *wisi | īs | wsî | usu | wís |
| bamboo | *wisi | i᷆s | -wsi | ûsù | wîs |
| rain | *wisi | ûsù | wi᷇s | ||
| skin/bark | *ɺisi | ɭsí | lisi | ɭís ~ -ɭìs | |
| name | *ɺisi | ɭsi | ɭis |
Medial unoccluded voicless fricative /*h/ is lost in Rawo, Womo and Sumararu:
| Serra Hills | Rawo | Puare | Womo | Sumararu | |
| *-h- | Ø | h [h ɦ] | Ø | Ø | |
| eye | *inɛhVŋgV[ɺ] | nĩ̌ | nɛ́hɛ̌ŋgɛ́ | iŋgili | ínɛ̂ŋk |
| 2 pl. | *pihi | pi | piɦi | pɛ | |
| grandparent | *mapa | maɦa | mɑ̀ | ||
| house | *paha | pàɦ | pâ | pa᷆ | |
| white | *naha | nǎ | nə̆̀há | nɑ́- | na᷇ |
| hair of head | *waka-hɛi | wāk-ɛ́ | wáká-hɛ̂ | wak-ɛi | |
| dog | *jaha | da᷇ | ɮáhā | ð̞a | jà |
Medial bilabial non-stop /*w/ …:
| Serra Hills | Rawo | Puare | Womo | Sumararu | |
| *-w- | |||||
| nose | *uwa | wâ | ɥwa᷇ | ||
| sea/salt | *mɔwɛ | mwɛ̂ | mɔ̂wɛ | ||
| tooth | *nuwɔ | nu᷇w | núwɔ̂ | nɔw- | nɔ̌w |
Medial apical non-stop /*ɺ/ …:
| Serra Hills | Rawo | Puare | Womo | Sumararu | |
| *-ɺ- | |||||
| rattan/rope | *aɺɛ | ál | æ̀r | ālɛ̀ ~ ârɛ̌ | a᷇ɭ |
| moon | *uɺa | úl | |||
| bone | *uɺu | ʔûl | ulu | u᷆ (?) | |
| root | *uɺu | -ru᷇ | ulu | ||
| woman/wife | *mVɺV | mùlú ~ mūlú | mɔlɔ | ||
| sky | *ɓɔsukuɺɔm | bɔ́skūlú | skùrǔ | súgwɔ̂lɔ̀ | skɥə́ɭɔ́m |
| bandicoot | *sɔɺa | -sal ~ -sālǎ (?) | -sɭá | -sɔl | sɑ́ɭ |
| young | *s… | sùklìð̞i | sɥíkɭí | ||
| urine | *s… | sɔ̀l | sɭɔ᷇ | swɛli | sɥíɭk |
| black | *kuɺu | kùɭǔ | kûlǔ | kúɭ | |
| path | *ʄɛɺɛ | jæ̂rɛ́ | dʲɛlɛ | jɛ̂ɭ | |
| earth/ground | *ʄɔɺV | bɔ̀dù~blùwù (?) | dʲɔli | jòwɭî ~ jɔ᷆ɭí | |
| bark/tree (?) | *w[ɔ]ɺɔ | wrɔ᷇ | wrɔ̀- ~ wrɔ᷇- | ||
| village/garden | *wuɺɔ | bwúl | wɭɔ̂ | wɔ̂lɔ̀ | |
| sweet potato | *wuɺumu | bwûm (?) | wɭúmù |
Medial palatal non-stop /*j/ …:
| Serra Hills | Rawo | Puare | Womo | Sumararu | |
| *-j- | |||||
| net bag | *iji | i᷇ | tí (?) | ið̞i | í |
| 3 pl. | *kijɛ | kɛ | ki | kjɛ́ |
… vowels ….
…:
| Serra Hills | Rawo | Puare | Womo | Sumararu |
| *… | ||||
| *… |
…:
| Serra Hills | Rawo | Puare | Womo | Sumararu |
| *… | ||||
| *… |
…:
| Serra Hills | Rawo | Puare | Womo | Sumararu |
| *… | ||||
| *… |
…:
| Serra Hills | Rawo | Puare | Womo | Sumararu |
| *… | ||||
| *… |
…:
| Serra Hills | Rawo | Puare | Womo | Sumararu |
| *… | ||||
| *… |
…:
| Serra Hills | Rawo | Puare | Womo | Sumararu |
| *… | ||||
| *… |
…:
| Serra Hills | Rawo | Puare | Womo | Sumararu |
| *… | ||||
| *… |
…:
| Serra Hills | Rawo | Puare | Womo | Sumararu |
| *… | ||||
| *… |
…:
| Serra Hills | Rawo | Puare | Womo | Sumararu |
| *… | ||||
| *… |
…:
| Serra Hills | Rawo | Puare | Womo | Sumararu |
| *… | ||||
| *… |
…:
| Serra Hills | Rawo | Puare | Womo | Sumararu |
| *… | ||||
| *… |
Pronouns
[under construction]
…
Verbal morphology
[under construction]
…
Loans to and from neighboring languages
[under construction]
…